Επταγώνεια - Αρακαπάς - Κελλάκι - Πραστειό Κελλακίου
Τίτλος εργασίας:
Οι κυπριακοί χοροί στα χωριά Επταγώνεια - Αρακαπάς - Κελλάκι και Πραστειό Κελλακίου
Περίληψη:
Σκοπός της έρευνας αυτής ήταν να καταγράψει τους τοπικούς παραδοσιακούς χορούς των χωριών Επταγώνεια, Αρακαπάς, Κελλάκι και Πραστειό Κελλακίου της Επαρχίας Λεμεσού. Η έρευνα έγινε με τη μέθοδο των συνεντεύξεων 18 ατόμων (6 άνδρες και 12 γυναίκες) που ζουν ή έζησαν στα συγκεκριμένα χωριά και είχαν χορευτικές εμπειρίες. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν παλαιότερα ευρήματα και προβάλλουν νέα στοιχεία όσον αφορά τα είδη των τοπικών παραδοσιακών χορών, τον τρόπο και τις περιστάσεις που οι άνθρωποι χόρευαν ή και εξακολουθούν να χορεύουν. Οι αλλαγές στις γαμήλιες τελετές και ο ολοένα και πιο δυτικοποιημένος τρόπος ζωής των κατοίκων της υπαίθρου επηρέασαν τους τοπικούς παραδοσιακούς χορούς και τα τραγούδια. Ωστόσο, ο κυπριακός χορός υπάρχει και ο κόσμος αναζητά να βρει ευκαιρίες να χορέψει. Η επαφή της ερευνητικής ομάδας της παρούσας έρευνας με τους κατοίκους των χωριών ξύπνησαν μνήμες από το παρελθόν και σηκώθηκαν να χορέψουν, δίνοντας παράλληλα ένα άλλο νόημα στην ερευνητική μας προσπάθεια.
Αριθμός αρχείου:
Α08
Χωριά:
Επταγώνεια, Αρακαπάς, Κελλάκι, Πραστειό Κελλακίου
Κείμενο ερευνητικής εργασίας:
Κατάλογος Πληροφορητών
| Αριθμός | Ονοματεπώνυμο | Καταγωγή | Ημερ. Γέννησης | Οπτικογράφηση | Ηχογράφηση | Φωτογραφίες |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Βυρωνής Γεωργίου | Πραστειό-Κελλάκι | 1918 | A008V001 , A008V011 | -- | Α008F020, Α008F031, Α008F032, Α008F033, Α008F039, Α008F040 Α008F041 Α008F043 |
| 2 | Ειρήνη Παπαδοπούλου | Πραστειό-Συκόπετρα | 1951 | A08V002 | -- | -- |
| 3 | Ευριπίδης Παπαντωνίου | Πάνω Αρόδες | 1916 | A08V003 | -- | Α008F004, Α008F005 |
| 4 | Μυροφόρα Δημοσθένους | Εφταγώνεια | 1924 | A08V004 | -- | Α008F011 |
| 5 | Πέτρος Πίττας | Εφταγώνεια | 1924 | A08V005 | -- | Α008F006 |
| 6 | Δέσποινα Αντωνίου (Πίττα) | Εφταγώνεια | 1925 | A08V005 | -- | Α008F006 Α008F010 |
| 7 | Ιωάννα Κωμοδρόμου | Εφταγώνεια | 1925 | A08V006 | -- | Α008F001 |
| 8 | Κώστας Παύλου (Φουτζής) | Εφταγώνεια | 1925 | A08V007 | -- | Α008F002, Α008F003, Α008F027 |
| 9 | Σοφία Καλότυχου | Εφταγώνεια | 1925 | A08V007 | -- | Α008F026 |
| 10 | Ξανθού Μιχαήλ | Εφταγώνεια | 1928 | A08V003 | -- | Α008F005 |
| 11 | Ξενού Καρτούδη | Εφταγώνεια | 1935 | A08V004, A08V008, A08V011 | -- | Α008F009, Α008F010, Α008F021, Α008F022, Α008F023, Α008F025 |
| 12 | Αγγέλα Παπαντωνίου | Εφταγώνεια | 1941 | A08V004, A08V011 | -- | Α008F008, Α008F009, Α008F010, Α008F011, Α008F016, Α008F017 Α008F020, Α008F021, Α008F022, Α008F023 |
| 13 | Μαρία Δημητρίου | Εφταγώνεια | 1928 | A08V004 | -- | Α008F007, Α008F011, Α008F016, Α008F017 |
| 14 | Παρθενόπη Χαραλάμπους | Εφταγώνεια | 1954 | A08V004 | -- | Α008F011, |
| 15 | Δημήτρης Μονιάτης | Πραστείο | 1930 | A08V009, A08V011 | -- | Α008F013 |
| 16 | Αντιγόνη Γεωργίου | Κελλάκι | 1945 | A08V010, A08V011 | -- | Α008F015, Α008F024, Α008F028, Α008F029 Α008F030 |
| 17 | Γιαννούλα Ευσταθίου | Πραστείο | 1942 | A08V010, A08V011 | -- | Α008F014, Α008F020, Α008F024, Α008F028 Α008F029 Α008F030 |
| 18 | Έλλη Καλότυχου | Εφταγώνεια | 1933 | A08V012 | -- | Α008F012 |
Κατάλογος Οπτικογραφήσεων / Ηχογραφήσεων
| Αριθμός Ταινίας | 'Ονομα | Σύντομη Περιγραφή | Τόπος Καταγραφής | Ημερομηνία Καταγραφής | Διάρκεια |
|---|---|---|---|---|---|
| A08V001 | Συνέντευξη Βυρωνή Γεωργίου | Ο Βυρωνής μιλά για τα παιδικά του χρόνια που από ηλικία 12 χρονών έμαθε να παίζει λαούτο και το ‘μεράκκι’ του για τον χορό και πού έμαθε να χορεύει. Ο Βυρωνής ως λαουτάρης και μερακλής του χορού, μιλά με πολλή λεπτομέρεια για τους χορούς, τα έθιμα του κύκλου της ζωής, ιδιαίτερα του γάμου, και τα πανηγύρια. Επισημαίνει ότι ο ανδρικός καρτσιλαμάς πρέπει να είναι «χρονικός αλλά σεμνός, όμορφος και γλυκός». Δεν χρειάζονται τα πολλά κτυπήματα. Το ‘τσάκρισμα’ (= τζίλια) των δακτύλων ήταν πολύ σπουδαίο, σου κρατούσε τον ρυθμό, τον χρόνο. Οι άντρες χόρευαν τους καρτσιλαμάδες, συρτούς, και ζεϊμπέκικο. Αναλύει λεπτομερώς πώς δημιουργήθηκαν οι χοροί δεξιοτεχνίας που ξέρουμε σήμερα.Μιλά και για τους γυναικείους χορούς και λέει ότι οι γυναίκες χόρευαν μόνο στους γάμους, πάντα μετά τους άντρες. Χόρευαν τους καρτσιλαμάδες, συρτό, πόρκα και χασαποσέρβικο. Τραγουδά δίστιχα του γάμου και δίστιχα της σούσας. | Τραχώνι Λεμεσού | 21/01/2013 | 01:39:46 |
| A08V002 | Συνέντευξη Ειρήνη Παπαδόπουλου |
Μιλά για τα παιδικά της χρόνια στο χωριό, για τα έθιμα του Πάσχα, των Χριστουγέννων και για τις μνήμες που έχει από τις διασκεδάσεις που είχαν τα αδέλφια της στο πατρικό της σπίτι στο χωριό. Μιλά για το γάμο της και τα έθιμα που έκαναν τις Σήκωσες. Λέει πολλές ιστορίες του παππού της, που ήταν από το Πραστειό Κελλακίου, αλλά και τα τραγούδια «Ο Γιάννης ο Μωρόγιαννός» , του «Αι Γιώρκη», η «Οβραιοπούλλα» και πολλά δίστιχα που της τραγουδούσε όταν ήταν μικρή. | Λεμεσός | 13/02/2013 | 00:41:38 |
| A08V003 | Συνέντευξη Ευριπίδη Παπαντωνίου & Ξανθούς Μιχαήλ | Ο Ε.Παπαντωνίου μιλά για τα έθιμα που έκαναν τις Σήκωσες, τα παιγνίδια του Πάσχα και τα πανηγύρια της Μελίνης και του Αρακαπά. Στο πανηγύρι του Αρακαπά θυμάται τον Βυρωνή να χορεύει, όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει «ήταν ο καλλύτερος χορευτής της περιοχής». Θυμάται επίσης ότι στον Αρακαπά έρχονταν και οι Λευκαρίτες που ήταν καλοί χορευταράδες. Μιλά επίσης για τον γάμο. Ο ίδιος συμμετείχε σε πολλούς γάμους της περιοχής, αφού την Κυριακή πριν την εκκλησία, έπρεπε να ξυρίσει τον γαμπρό με τη συνοδεία του βιολιού, λαούτου και τραγουδώντας δίστιχα. Η πληρωμή του ήταν από το ‘πλούμισμα’. Οι συγγενείς την ώρα του στολίσματος του γαμπρού ‘επλουμίζαν’ τους μουσικούς και από εκείνα τα λεφτά «έπιανε και ο ‘παρπέρης’». Αναφέρει για τους χορούς στο γάμο και μας επισημαίνει ότι χόρευαν άντρες και γυναίκες χωριστά, «εχόρευκαν ή θκυό γυναίκες ή θκυό αθθρώποι» Η Ξ.Μιχαήλ μας μιλά για τα έθιμα που έκαναν τις Σήκωσες, τα παιγνίδια του Πάσχα, τα πανηγύρια και τα έθιμα του γάμου. |
Επταγώνεια | 27/01/2013 | 00:40:25 |
| A08V004 | Συνέντευξη Μυροφόρας Δημοσθένους, Αγγέλας Παπαντωνίου, Μαρίας Δημητρίου, Παρθενόπης Χαραλάμπους, Ξενούς Καρτούδη | Γίνεται λεπτομερής συζήτηση για τα έθιμα του γάμου, τα έθιμα που έκαναν τις Σήκωσες και τα παιγνίδια του Πάσχα. Τραγουδούν δίστιχα του γάμου και δίστιχα της σούσας καθώς και πολλά παραδοσιακά τραγούδια. Χορεύουν καρτσιλαμάδες, συρτούς, καλαματιανό, Νερατζούλα, πόρκα και τέλος παίζουν παιγνίδια του Πάσχα που έχουν εξαφανιστεί. |
Επταγώνεια | 20/04/2013 | 01:55:58 |
| A08V005 | Συνέντευξη Πέτρου Πίττα και Δέσποινας Αντωνίου (Πίττα) |
Η Δ. Πίττα λέει ότι χόρευε στους γάμους καρτσιλαμάδες και πόρκα. Αναφέρει ότι ήταν ράφταινα (=ράφτρια) και ύφαινε. Στο σπίτι της είχε αργαλειό που της τον αγόρασε ο πατέρας της. Μιλά για το κάλεσμα του γάμου που παλιά γινόταν με κερί και για την όλη τη διαδικασία του γάμου, από την προετοιμασία μέχρι την Δευτέρα του γάμου. Ειδικότερα αναφέρει τους γάμους με ξενοχωρίτη (όταν ο ένας από το ανδρόγυνο ήταν από άλλο χωριό). Επίσης μιλά για το έθιμο της ΄σούσας’, τα πανηγύρια και τα παιγνίδια του Πάσχα. Τραγουδά πολλά δίστιχα, λέει ιστορίες παλιές και το ποίημα «Τα 24 γράμματα». Ο Π.Πίττας διατέλεσε κοινοτάρχης Επταγώνειας και είχε το κεντρικό καφενείο του χωριού για 40 περίπου χρόνια. Ήταν καλός χορευτής, «σπάνιος» κατά τη σύζυγο του. Χόρευε στους γάμους με τον άντρα της Μυροφόρας που ήταν από το Άρσος και παντρεύτηκε στην Έπταγώνια. Μιλά για τα έθιμα του γάμου και αναφέρει ότι κάποιοι γάμοι συνεχίζονταν και την Τρίτη και την Τετάρτη. Μιλά για τις ‘σούσες’, τη διασκέδαση που έκαναντις Σήκωσες, τα πανηγύρια του Αρακαπά και της Αγίας Μαρίνας στην Επταγώνεια. |
Επταγώνεια | 27/01/2013 | 01:14:44 |
| A08V006 | Συνέντευξη Ιωάννα Κωμοδρόμου |
Η Ι. Κωμοδρόμου μας αναφέρει ότι η ίδια δεν χόρευε, αφού δεν τους έπαιρναν οι γονείς τους στα βιολιά. Μιλά για τα έθιμα του κύκλου της ζωής, ιδιαίτερα του γάμου, και για τα πανηγύρια. Επισημαίνει ότι οι γυναίκες χόρευαν χωριστά από τους άνδρες. Χόρευαν τους καρτσιλαμάδες, συρτούς, ζεϊμπέκικο και πόρκα (γυναίκες μόνο). Οι γυναίκες χόρευαν μόνο στους γάμους. Τραγουδά δίστιχα του γάμου και δίστιχα της σούσας. Μιλά για το επάγγελμα του άνδρα της που ήταν κωμοδρόμος (σιδεράς). |
Επταγώνεια | 26/01/2013 | 00:47:55 |
| A08V007 | Συνέντευξη Κώστα Παύλου (Φουτζή) και Σοφίας Καλότυχου |
Ο Κ. Παύλου Φουτζής μιλά για τα έθιμα του γάμου και για τα πανηγύρια. Συγκεκριμένα μιλά για το πανηγύρι που γινόταν στο χωριό ανήμερα της γιορτής της Αγίας Μαρίνας, οπότε μαζεύονταν στα δύο‘καφενεία του χωριού όπου χόρευαν, έπιναν και διασκέδαζαν.Μιλά και για το πανηγύρι του Αρακαπά όπου ερχόταν πολύς κόσμος από τα γύρω χωριά για να προσκυνήσει και γινόταν διαγωνισμός χορού. Αναφέρεται στον Βυρωνή και λέει ότι είναι ο σπουδαιότερος χορευτής της περιοχής και πώς αναδείχτηκε μέσα από το πανηγύρι του Αρακαπά. Η Σ. Λοΐζου Καλότυχoυ μιλά για τα πανηγύρια της περιοχής, τα παιγνίδια του Πάσχα και για τα έθιμα του γάμου. Λέει «Εχόρευκα όταν ήμουν νέα. Δεν εγίνετο γάμος τζαι να μεν χορέψω. Εχόρευκα τζαι άρεσκε μου». Η κυρία Σοφία είναι αυτοδίδακτη. Χαρακτηριστικά λέει «Εθωρούσαμεν η μια την άλλη τζι εμαθαίναμεν». Χόρευε καρτσιλαμάδες και συρτούς |
Επταγώνεια | 26/01/2013 | 01:13:54 |
| A08V008 | Συνέντευξη Ξενούς Καρτούδη | Μιλά για τα έθιμα που έκαναν τις Σήκωσες, τα παιγνίδια του Πάσχα και για τα έθιμα του γάμου. Η κυρία Ξ.Καρτούδη λέει πολλές παλιές ιστορίες του χωριού. Όπως λέει και η ίδια, είναι μερακλίνα του χορού και χορεύει καρτσιλαμάδες, συρτό, καλαματιανό, ρούμπα, σούστα. Τραγουδά τα τραγούδια: «Νάσω και ο αρματολός», «Τρείς καλογήροι Κρητικοί», « Όσο βαρούν τα σίδερα», «Φίλα με στόμα με στόμα», «Δώδεκα χρονών κορίτσι», «ΓιούλΣαβάρ η Χιώτισσα», «Ψιντρή βασιλιτζιά μου», «Στα ξένα θα πεθάνω», «Τη θάλασσα την γαλανή», «Σου στέλλω χαιρετίσματα», «Δασονόμος», «Στο Πάνω, μάνα, το χωριό», «Πορτοκαλιά του Καραβά», «Μια βοσκοπούλα αγάπησα - Η Μάρω», «Παχουμής» και Νανουρίσματα. Τέλος δείχνει αναλυτικά τα βήματα των καρτσιλαμάδων και του συρτού . |
Επταγώνεια | 21/04/2013 | 00:54:51 |
| A08V009 | Συνέντευξη Δημήτρη Μονιάτη | Ο Δ. Μονιάτης μιλά για τους κυπριακούς χορούς άλλα και το χοροδιδασκαλείο ‘Λούης Ρενό’ στην οδό Αγίου Ανδρέου στη Λεμεσό που πήγε και έμαθε το 1947 ταγκό, ρούμπα και φοξ. Επίσης μιλά για τα έθιμα του γάμου, για την παρασκευή του ‘ρεσιού’, το στόλισμα της ‘καρκόλας’ με ‘αμουσία’ και τον τρόπο εισόδου του ξενοχωρίτη γαμπρού ή νύφης. |
Επταγώνεια | 7/05/2013 | 00:32:48 |
| A08V010 | Συνέντευξη Αντιγόνης Γεωργίου και Γιαννούλας Ευσταθίου | H Α. Γεωργίου είναι αυτοδίδακτη, όπως χαρακτηριστικά μας λέει, «Από τον καιρό που θυμούμαι εχόρευκα. Έμαθα μόνη μου που έβλεπα τον παπά μου». Μιλά για τους χορούς και τα έθιμα που έκαναν τις Σήκωσες, τα πανηγύρια και για τα έθιμα του γάμου. H Γ. Ευσταθίου αναφέρει «εχόρευκα που μες στην κοιλιά της μάμας μου…, μου άρεσκε και έβλεπα και έμαθα να χορεύκω». Μιλά για τους χορούς, τα έθιμα που έκαναν τις Σήκωσες, τα πανηγύρια και για τα έθιμα του γάμου. |
Επταγώνεια | 7/05/2013 | 00:14:48 |
| A08V011 | Διασκέδαση της Τρίτης του Πάσχα. Συμμετέχουν : Βυρωνής Γεωργίου, Ξενού Καρτούδη, Αγγέλα Παπαντωνίου, Δημήτρης Μονιάτης, Αντιγόνη Γεωργίου, Γιαννούλα Ευσταθίου |
Η διασκέδαση ξεκινά με ψαλμό και συνεχίζει με παραδοσιακά τραγούδια. Στην συνέχεια χορεύουν οι γυναίκες καρτσιλαμάδες, συρτούς, καλαματιανό. Ακολουθούν οι άντρες που χορεύουν καρτσιλαμάδες, συρτό, ζεϊμπέκικο και τσιαττίζουν. Η διασκέδαση κλείνει με παραδοσιακά τραγούδια. |
Επταγώνεια | 7/05/2013 | 02:20:32 |
| A08V012 | Συνέντευξη Έλλης Καλότυχου | Η Έλλη Καλότυχου μιλά για τα έθιμα, τους χορούς και το γλέντι του γάμου, τα έθιμα που έκαναν τις Σήκωσες και τα πανηγύρια . Περιγράφει τα έθιμα και τα παιγνίδια του Πάσχα, των Χριστουγέννων, τα έθιμα για τον θάνατο και την ενδυμασία των παλαιότερων και τα προικιά. Μιλά για τις καλλιέργειες και αναφέρει ότι μικρή, όταν έκανε δουλειές, τραγουδούσε. Τραγουδά νανουρίσματα και άλλα τραγούδια. Η Έλλη Καλότυχου έχει γράψει πολλά δίστιχα για όλες τις περιστάσεις της ζωής. |
Λεμεσός | 12/05/2013 | 01:14:38 |
